لسان صدق در المیزان

علامه طباطبایی ذیل آیه 84 سوره مبارکه شعرا، در مورد تفسیر « لسان صدق»  آورده اند:

 

مراد از (لسان صدق در آخرین) در دعاى ابراهیم علیه السّلام : (واجعل لى لسان صدق فى الاخرین)

اضافه (لسان ) بر کلمه (صدق ) اضافه لامى است که اختصاص را مى رساند، یعنى زمانى که جز به راستى تکلم نمى کند، و ظاهر اینکه لسان صدق را برایش قرار دهد این است که خداى تعالى در قرون آخر فرزندى به او دهد که زبان صدق او باشد، یعنى لسانى باشد مانند لسان خودش، که منویات او را بگوید، همانطور که زبان خود او از منویاتش سخن مى گوید، پس برگشت معنا به این است که خداوند در قرون آخر الزمان کسى را مبعوث کند، که به دعوت وى قیام نماید، مردم را به کیش و ملت او که همان دین توحید است دعوت کند.

بنا بر این، آیه مورد بحث در معناى آیه سوره صافات است که بعد از ذکر ابراهیم (علیه السلام) مى فرماید: (و ترکنا علیه فى الا خرین ) و این جمله بعد از ذکر جمعى از انبیاء (علیهمالسلام) نیز آمده، مانند: نوح، موسى، هارون و الیاس، و همچنین در سوره مریم بعد از ذکر زکریا و یحیى و عیسى و ابراهیم و موسى و هارون فرموده : (و جعلنا لهم لسان صدق علیا) بنابر این مقصود این است که دعوت این بزرگواران بعد از رفتنشان نیز باقى بماند و خدا رسولانى مانند خود ایشان به این منظور مبعوث فرماید.

بعضى از مفسرین گفته اند: مراد از (لسان صدق در آخرین )، بعثت خاتم الانبیاء (صلى اللّه علیه و آله) است از خود آن جناب هم روایت شده که فرمود: من دعاى پدرم ابراهیم هستم. موید این قول این است که در چند جاى قرآن دین آن جناب را ملت ابراهیم خوانده است و در این صورت معناى آیه همان معنایى مى شود که خداى تعالى آنرا از ابراهیم و اسماعیل (علیهمالسلام) موقع بناى کعبه حکایت کرد که گفتند: (ربنا و اجعلنا مسلمین لک و من ذریتنا امة مسلمة لک... ربنا و ابعث فیهم رسولا منهم یتلوا علیهم آیاتک و یعلمهم الکتاب و الحکمة و یزکیهم ).

بعضى دیگر گفته اند: مراد از (لسان صدق در آخرین این است که خداى تعالى ذکر جمیل و ستایش نیکوى او را تا قیامت باقى بگذارد و خدا هم این دعایش را مستجاب کرده، اهل ایمان همواره او را ثنا میگویند و به خیر یاد مى کنند).

و لیکن لسان صدق به معناى ذکر جمیل و ثنا بودن خیلى روشن نیست و نیز آن قول دیگر که میگفت دعاى مورد بحث به معناى همان دعایى است که در سوره بقره از آن جناب نقل شده درست به نظر نمى رسد، چون یکى بودن آن دعا و این دعا نیز خیلى روشن نیست.

در بحث روایی این آیه، علامه میفرمایند:

بحث روایتى (روایاتى درباره (لسان صدق فى الاخرین))

در تفسیر قمى در ذیل آیه (و اجعل لى لسان صدق فى الا خرین ) نقل کرده که فرمودند: مقصود از این لسان صدق در آخر الزمان، على بن ابى طالب (علیه السلام) است. مؤلف: در این روایت دو احتمال است، یکى اینکه تفسیر آیه باشد، یعنى غیر از على بن ابى طالب (علیه السلام) کسى منظور نباشد، دوم اینکه جرى و تطبیق باشد، یعنى على (علیه السلام) یکى از مصادیق لسان صدق باشد.

و درکافی به سند خود از یحیى از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که فرمود:

امام امیر المؤمنین (علیه السلام) فرمود اینکه خداى تعالى براى کسى لسان صدقى قرار دهد که بعد از خودش در مردم باقى باشد، بهتر است از اینکه مالى به او بدهد که آن را بخورد و به ارث به دیگران دهد...