رایحه محبوب

برهان صدیقین  بنابر فرمایش آیت الله جوادی آملی و بسیاری از فلاسفه اسلامی، محکم ترین و کوتاه ترین برهان اثبات خدای تعالی و توحید است. کامل ترین تقریر از این برهان را علامه طباطبایی رضوان الله علیه فرمودند که چکیده آن توجه دادن و تنبه بر ثبوت خدای سبحان می باشد و در واقع بیداری فطرت خفته است. معنای این عبارت چنین است که خدای تعالی همان واقعیت زوال ناپذیری است که تحقق و ثبوت آن، ضروری و بدیهی است.

آیت الله جوادی آملی این تقریر علامه طباطبایی را الهام گرفته از کتاب و سنت میدانند زیرا بنابر آیات کریمه قرآن، رسولان الهی از امت های خود می پرسیدند: آیا در خدا تردیدی وجود دارد؟(سوره ابراهیم - 10) و در آیه دیگری به مشهود بودن پروردگار قبل از هر چیز دیگری اشاره شده است: اولم یکف بربک انه علی کل شی ء شهید(فصلت 53)

یعنی قبل از فهم و ادراک هرچیزی، خدا شهید و مشهود است حتی قبل از شناخت خود انسان.

کلامی  به همین مضمون، منسوب به امام باقر علیه السلام است که فرمودند: لا یعرف احد احدا الا الله ؛ هیچ کس ، کسی یا چیزی را جز به خدا نمی شناسد.

این همان تقریر علامه می باشد که غیر را برداشته و از خود واقعیت به ضرورت ازلی آن راه می یابد.

علامه جوادی در ادامه مطلب چنین می آورد:

در دعای ابوحمزه ثمالی، امام سجاد علیه السلام می فرماید: و ان الراحل الیک قریب المسافه و انک لا تحتجب عن خلقک ...؛ آن کس که به سوی تو کوچ می کند مسافتش نزدیک است و تو از آفریده های خویش پنهان نیستی.

کلمه مسافت از ریشه سوف به معنای بوییدن است و چون راهنمای قافله با بو کردن خاک راه، فاصله را تا مقصد تشخیص می داد به مسیر ، مسافت گفته شده است.

جانی که محبوب را با دیده دل می بیند رایحه او را نیز با شامه باطن استشمام می کند. همان گونه که وقتی کاروان از دروازه مصر حرکت کرد بوی یوسف علیه السلام به مشام حضرت یعقوب علیه السلام که در کنعان بود رسید و با قاطعیت و تاکید گفت: من بوی یوسف را می یابم؛ انی اجد ریح یوسف.(یوسف 94)

سالکی که اهل دل است با چشم جان محبوب خویش را می بیند و با شامه دل او را می بوید و چنین می گوید: خدایا بین تو و خلق تو حجابی نیست، یعنی توجه به تو همان و دیدنت همان و بوییدن راه وصلت همان. از این رو انکار خدا بلکه شک در او محال است و اگر خدا به ما نزدیک است: فانی قریب( بقره 186) ؛ واعلموا ان الله یحول بین المرء و قلبه(انفال 24)؛ پس هرچه راه شناخت او کوتاه تر باشد وصال سریع تر و صحیح تر خواهد بود.

برداشتی از کتاب توحید در قرآن آیت الله جوادی آملی، ص 216و 217